Gabonetako menu tradizionala: baserriko sukaldearen bihotza

Baserriko Gabonetako menuak beti izan du sinpletasuna eta bertako produktuekiko leialtasuna bere ezaugarri nagusiak. Aspalditik, baratzeko produktuak ziren protagonista: aza edo kardua, berakatz frijituarekin lagunduta, otordu askoren hasiera izaten ziren. Plater nagusia, berriz, familiaren egoera ekonomikoaren arabera aldatzen zen: bakailaoa edo bisigua, labean prestatuta. Familiarik aberatsenetan, kapoiak ere ez ziren falta, baratzeko produktu freskoekin beteta.

Postreetan, ohikoak ziren intxaur-saltsa eta konpota, natura bera plater bihurtuta. Eta noski, ardorik gabe ez zegoen jairik. Eguberrietako mahaian, ardoa edo sagardoa egoten zen, urarekin nahastuta festak luzatzeko.

Olentzero-enborra: suaren magia eta kristautasunaren eragina

Eguberriak Euskal Herrian ospatzeko zenbait erritu historikoetan oinarritu dira. Olentzero-enborra, adibidez, Gabon gaua girotzeko elementu garrantzitsua zen. Menditik ekarritako enbor handi hori baserri eta etxeetako su-baxuetan pizten zen, suaren berotasunak familia biltzeko eta urte berrirako zorte ona erakarri zezakeelako ustearekin. Denborarekin, enbor hori Olentzero pertsonaia bihurtu da: baserritar arlote, kantari eta euskal Gabonen sinbolo.

Kristautasunaren eraginez eta kapitalismoaren kontsumismoarekin, Olentzeroren izaera ere aldatu da, baina bere funtsa, komunitatea elkartzeko eta Gabonen esentzia mantentzeko duen indarra, oraindik ere presente dago.

Santo Tomas: baserriaren eta hiriaren arteko lotura

San Tomas eguna, gaur egun Tolosa eta Euskal Herri osoan ezaguna, berez Gabonak ospatzeko prestakuntzarekin lotutako jaia da. Baserritarrek hirira jaisten ziren beren produktuak saltzera eta errenta ordaintzera. Produktuen lehiaketek eta merkatu biziek baserriko eta hiriaren arteko harremana estutu zuten, Gabon mahaietan jango ziren jakiak prestatzeko.

Etxez etxe kantari: musikaren indarra Gabonetan

Gabonetako beste tradizio berezi bat etxez etxe kantari ibiltzea izan da. Baserrietako mutilek kantuan aritzen ziren, eta trukean, aginaldo moduan, dirua edo jakiak jasotzen zituzten. Ohitura hau oraindik ere bizirik dago, eta gaur egun haurrek eta helduek ere parte hartzen dute, Gabonen poztasuna etxez etxe zabaltzen.

Ondarea babesten eta berritzen

Baserriko Gabonetako ohiturak gure ondare kulturala dira, eta nahiz eta garaiek aldaketak ekarri, haien bihotza ez da galdu. Tolosa eta inguruetan oraindik ere bizirik dirauten tradizio hauek gure historiaren eta identitatearen isla dira, eta etorkizuneko belaunaldiek ere goza dezaten, babestu eta transmititu beharreko altxor bat dira.